Lụt

Tản mạn: Chỉ còn gần 2 tháng nữa là nhân loại sẽ đón chào năm 2000 với những lễ hội tưng bừng nhất mà bao nhiêu người đang rộn rịp chuẩn bị tổ chức quy mô to lớn chưa từng thấy. Thế mà ở Việt Nam quê tôi lại chìm trong bão lụt lớn nhất thế kỷ với những mất mát ngày càng tăng lên cho người dân nghèo ở miền Trung Việt Nam. Mới 2 năm trước đây, vào đêm 2 rạng sáng 3/11/97, cơn bão số 5 (còn mang tên Linda) đã ập vào tàn phá các tỉnh ven biển Nam Việt và cực Nam Trung Việt, khiến 445 người chết, 3.406 người mất tích, 857 người bị thương, thiệt hại vật chất lên trên 5569 tỉ đồng Việt Nam(theo thống kê chính thức của Nhà Nước). Bão lụt năm nay (tính đến ngày 7/11/99) đã gây thiệt hại trên 718 tỷ đồng Việt Nam, 522 người chết, 95 người mất tích, 18 người bị thương, 604.204 nhà đổ trôi, 5723 lớp học và 1746 bệnh xá hư sập, 63.226 ha ruộng lúa ngập úng, 115 cầu cống sập trôi,etc... (báo Thanh Niên, 7/11/99). Mọi người, trong lẫn ngoài nước, đổ xô quyên góp cứu trợ trong tinh thần “Lá lành đùm lá rách” khẩn cấp thật đáng khen và cảm động. Một bạn trẻ chợt hỏi tôi: “Tại sao năm nào nước mình cũng bị bão lụt vậy hả anh ? Có cách nào ngăn ngừa hay hạn chế tác hại về người và tài sản do bão lụt gây ra không ?” Câu hỏi của bạn đó khiến tôi suy nghĩ thật nhiều. Tôi cũng muốn cầu Trời Phật sao cho người Việt Nam chúng tôi tìm ra lời giải để thay vì cứ đi quyên góp cứu trợ thì chúng tôi có thể làm cách nào đó để dự phòng và hạn chế tối đa tác hại của những thiên tai này. Việt Nam đã có biết bao chuyên viên tài giỏi, lừng danh, tốt nghiệp từ nhiều trường đại học nổi tiếng của thế giới nhưng sao không có ai nghĩ đến vấn đề này nhỉ ? Có lẽ vì không đem lại nhiều tiền bạc, danh lợi... nên chưa có ai chịu quan tâm nghiên cứu chăng ? Có lẽ vì có nhiều đề tài “vĩ đại” hơn nên các nhà bác học/ chuyên viên Việt Nam không thèm đoái hoài đến vấn đề này chăng ? Hay vì Việt Nam không có khả năng chuyên môn trong lãnh vực này, không đủ khả năng tài chánh, phương tiện lẫn kinh nghiệm xử lý(?) trên phạm vi vi mô lẫn vĩ mô? Khi làm sai, chúng ta thường quy trách nhiệm cho cá nhân này, nguyên nhân kia và cuối cùng thì không ai phải chịu trách nhiệm với toàn dân hết. Cuối cùng mấy chục mạng người chết trong lũ lại đổ cho thiên tai, địch họa và trách nhiệm chỉ là một thứ xa xỉ trong văn hóa lãnh đạo của chúng ta mà thôi. Thế là đồng bào của chúng ta cứ phải ngậm ngùi hát mãi điệp khúc : “Trời hành cơn lụt mỗi năm...” Trong phạm vi hiểu biết rất hạn hẹp của mình, tôi xin phép được trình bày đôi điều với người bạn trẻ về chuyện bão lụt ở nước ta.
I. Hạn chế tối đa tác hại của bão lụt ? Xét về vị trí địa lý thì Việt Nam nằm trong vùng áp thấp nhiệt đới nên bên cạnh lượng mưa lớn hàng năm, nước ta còn nhận thêm rất nhiều nước từ những cơn bão nhiệt đới mà trung tâm bão (còn gọi là “mắt bão”) thường nằm trong vùng biển Phi Luật Tân. Hình thể nước ta tuy trải dài trên nhiều vĩ độ nhưng rất hẹp về bề ngang (nhất là vùng Trung Việt) với đồi núi có độ dốc cao nên nước sẽ trút thẳng xuống vùng đồng bằng ven biển, dễ tạo ra lũ lụt lớn với những trận cuồng lưu khủng khiếp tàn phá dữ dội hơn nếu như đồi núi trơ trụi, không còn rừng cây kềm hãm sức nước, hay không có kênh đào thoát lũ. Chính nạn phá rừng bừa bãi đã góp phần tăng thêm tác hại của bão lụt. Bao nhiêu kênh đào từ những công tác thủy lợi không được nghiên cứu kỹ lưỡng, tùy tiện, vô tổ chức trong những năm đầu sau 30/4/75 cũng góp phần hổ trợ thêm cho lũ lụt, ngập mặn và phá hoại môi sinh.

Là một nước nghèo, dân đông mà lãnh đạo lại thiếu sáng suốt thì hậu quả của thiên tai không những không được dự phòng nhằm hạn chế tác hại mà còn gia trọng thêm nhiều hơn khi các quan chức địa phương lẫn trung ương hết sức vô trách nhiệm, coi thường mạng sống nhân dân và tài sản của họ, thậm chí “thừa nước đục thả câu” nhằm tự tư tự lợi chứ không tận tâm tận sức cứu dân. Tháng 11/97, tôi có mặt tại Việt Nam sau cơn bão số 5. Những nhóm cứu trợ tự nguyện của bà con trong nước đã tỏ ra hết sức sốt sắng, năng động, có hiệu quả hơn là những tổ chức chính quyền hay quốc tế (cụ thể là Hội Hồng Thập Tự). Họ là những thanh niên, sinh viên, học sinh, công nhân, giáo chức...; già, trẻ, nam, nữ...; thuộc nhiều tôn giáo khác nhau nhưng cùng cật lực làm việc từ thiện, có mặt tức thời, bất kể gian nan, nguy hiểm, đến với nạn nhân bằng tấm lòng và chỉ có “cho” chứ không đòi hỏi hay mưu đồ gì cả. Tôi thật sự khâm phục họ từ những ngày tháng đó.

Tôi cũng đã nghe một anh bạn KTS thao thao về những mô hình trường học và nhà dân dụng thiết kế nhằm hạn chế tác hại của bão từ kinh nghiệm một vài nước Á Châu khác và cả miền Nam Việt Nam trước đây. Tôi có hỏi anh: Tại sao anh không viết và trình bày lại cho chính quyền biết để dân được nhờ ? Anh cười mà lắc đầu nguầy nguậy. Từ đó, tôi trở về tìm tài liệu tham khảo trong các thư viện, tìm tài liệu trên mạng (search trên net) và hình thành một số khái niệm bước đầu cho đề tài này. Tuy nhiên tôi cần được góp ý, sửa chữa, bổ túc thêm từ những người có kinh nghiệm và hiểu biết hơn trong lãnh vực này. Xin được trình bày hôm nay như là phác thảo cho việc quy hoạch và thiết kế nhà & trường học ở vùng thường bị bão như Việt Nam chúng ta.

Trước hết phải tìm hiểu nguyên nhân và tầm hoạt động của bão vì có hiểu rõ bão thì mới có thể dự phòng hữu hiệu và có thể giảm tối đa tác hại do bão gây ra. Trách nhiệm nghiên cứu đó thuộc về Trung tâm Khí Tượng & Thủy Văn nhưng rõ ràng là khả năng thông tin về việc phòng bão của Việt Nam hãy còn quá kém hiệu quả, nếu không muốn nói là từ trên xuống dưới đều coi thường công tác thông tin & dự báo khí tượng -thủy văn - phòng bão lụt. Đây là vấn đề cần cải thiện trước nhất. Dân Việt Nam sống trong bão lụt bấy lâu nay nhưng kinh nghiệm đã không được rút tỉa thành bài học để ứng dụng trong công tác phòng bão lụt và cấp cứu sao cho kịp thời, hiệu quả và cũng không hề thấy ai nghiên cứu để đề ra biện pháp nào khả dĩ khá hơn nhằm tránh bớt đi việc lập đi lập lại mãi một thảm kịch bi đát diễn ra hàng năm như vậy.

Ngay như các nhà địa lý địa chất, thuỷ lợi (hydraulic) và thuỷ học (hydrology) đã vẽ được watershed và đường nước tràn (kể cả cuồng lưu) từ trên núi đổ xuống nhưng không thấy ứng dụng vào việc quy hoạch sao cho cư dân những địa phương đó tránh được tác hại của lũ lụt ? Lý thuyết đã không được ứng dụng hữu hiệu vào đời sống dù nhà trường luôn kêu gọi học sinh rằng “học phải đi đôi với hành” (?!?).Việc phá rừng đầu nguồn bừa bãi, xây dựng tràn lan mà không nghiên cứu thật kỹ; nhất là với các công trình thuỷ điện, thuỷ lợi, giao thông, etc...

Không thể đổ thừa cho việc thiếu hụt ngân sách mãi được khi mà số tiền dùng vào cứu trợ và những thiệt hại nhân mạng lẫn tài sản hàng năm đã lên quá cao. Đã đến lúc nghiêm chỉnh rút tỉa kinh nghiệm, nghiên cứu thật khoa học vấn đề đề phòng bão lụt như một quốc sách và kịp thời phổ biến rộng rãi để giáo dục dân chúng.

Chuyện dung túng cho bọn phá rừng buôn gỗ lậu đã quá rõ ràng nên chính những người lãnh đạo cấp cao nhất phải có câu trả lời ổn thỏa cho những gia đình nạn nhân bão lụt, cụ thể là những chính sách triệt để và nhất quán trong việc bảo vệ rừng đầu nguồn, rừng nguyên sinh, bảo vệ môi sinh và thảm thực vật hiện hữu. Không thể vì dân nghèo đói mà làm ngơ cho những kẻ làm bậy cứ tái phạm chính sách về rừng. Việc phủ xanh kín mặt đất nhằm chống xói mòn (erosion control) vẫn chưa được quan tâm đúng mức, nhất là vùng đồi núi, ven biển, dọc theo các quốc lộ nên nhiều địa phương vẫn coi chuyện đất chuồi (land slides), đất lở, đất sụp... vẫn là “chuyện không có gì ầm ĩ” để phải trồng cây cỏ phủ xanh mặt đất, nhất là những nơi dốc đứng (2:1 hay 1:1); chỉ đến khi nước chảy tràn cuồn cuộn gây ra thảm họa thì lại la làng để xin cứu trợ !

Từ đó phải nêu câu hỏi: vai trò và trách nhiệm của trí thức, các chuyên viên KHKT Việt Nam trong vấn đề này. Họ đã làm gì ? đã nghiên cứu và rút ra kinh nghiệm gì để cứu dân ? Họ không thể cứ khoanh tay đổ tội cho Thiên Tai hay nước nghèo, không phương tiện và kinh nghiệm xử lý đúng mức. Chính quyền nên chấm dứt ngay lối “quản lý” hết sức ôm đồm, bao biện, quan liêu trong việc thu gom, phân phát các phẩm vật cứu trợ, nhất là phải xử lý kỷ luật nghiêm khắc việc một số “sâu mọt” cố tình “ăn bẩn” và cả một số quan chức địa phương cố tình cản trở, gây khó khăn cho các đoàn cứu trợ trong thời điểm khẩn cấp. Hãy huy dộng sức dân để cứu dân !

Vấn đề phòng bão lụt và cứu cấp phải là chuyện chung của nhiều cơ quan kết hợp đồng bộ thì khả năng hoạt động mới có thể hữu hiệu. Cho nên cần có Ban Chỉ Đạo Trung Ương hoạt động có kế hoạch, tổ chức chặt chẽ, phối hợp nhịp nhàng, theo dõi sát sao mọi diễn biến phức tạp chứ không thể để mặc địa phương tùy tiện, thật sự biết chủ động và linh động ứng phó với mọi tình huống bất ngờ. Chính từ sự kiện bão số 5/ Linda năm 97, tôi cứ nghĩ Việt Nam đã rút được những bài học quý giá nhưng trong cơn “hồng thủy thế kỷ” năm nay, dường như vẫn chưa khá hơn là bao ? Với thiên tai như bão lụt, cái approach thích hợp nhất là đề ra những biện pháp để “đối phó” và “dự phòng” kịp thời, không phải là “chống” vì không có cách nào để chống lại thiên tai cả! (dù cho là Mỹ, Nga, Nhật, Tàu... cũng đành bó tay chịu trận thôi !). Mục đích của các biện pháp nầy chính là để giảm thiểu thiệt hại về sinh mạng và tài sản, dự phòng những biện pháp cứu trợ sau đó cho hữu hiệu, cấp thời.

Có nhiều biện pháp từ dễ đến khó, từ ít tốn kém đến tốn kém rất nhiều nhưng với miền Trung Việt thì ít ra cũng phải bao gồm những điểm như sau:

- Thiết lập một Trung Tâm Tiên Đoán Bão Lụt (nơi thích hợp nhất có lẽ là Đà Nẵng) với dụng cụ thích hợp để có thể tối thiểu theo dõi và thông báo kịp thời đường di chuyển, cường độ bão, và ước tính lượng nước mưa(Nếu ước tính được mực nước lụt thì càng hay). Đòi hỏi phương tiện, trang thiết bị hiện đại và chuyên viên được tu nghiệp hàng năm.

- Các phương tiện truyền thông (media system) ở VN cần thông báo liên tục & kịp thời (breaking news) đến tất cả người dân ở những vùng bão có thể đi qua với những kế hoạch khẩn cấp đối phó hiệu quả hơn, tránh tối đa chuyện làm cho có lệ theo kiểu "trả nợ qủy thần" thiếu trách nhiệm - đây là bệnh trầm kha nhất của cán bộ viên chức trong nước mà có lẽ khó tìm được thuốc nào trị dứt bệnh này.

-Thiết lập những Trung Tâm Tạm Trú An Toàn, nhất là ở các tỉnh miền Trung, đương nhiên là ở chổ cao và chắc chắn, để khi được thông báo, đồng bào có thể tập trung đến những địa điểm đó. Những Trung Tâm nầy phải có đủ phương tiện (thực phẩm, nước uống, thuốc men, vệ sinh,...) để phục vụ cho đồng bào trong một thời gian ấn định. Đòi hỏi khả năng tài chánh, phương tiện và quản lý tốt (tổ chức chặt chẽ, cán bộ không tham nhũng, có lòng vì dân). Thiết lập một kế hoạch khẩn cấp (emergency plan) để có thể kịp thời thông báo cho đồng bào vùng bị bão lụt đe dọa, cung cấp phương tiện chuyên chở đồng bào đến các Trung Tâm Tạm Trú An Toàn, và cấp cứu đồng bào còn kẹt lại trong các vùng bị thiên tai.

- Đòi hỏi sự kết hợp với quân đội, công an và bộ giao thông vận tải cùng nhiều cơ quan khác hổ trợ. Thúc đẩy việc xây cất nhà trong vùng thường bị bão lụt có sức chịu đựng cao qua việc khuyến khích hoặc ấn định các quy cách về xây cất (building codes) và dùng vật liệu nặng như bê tông, ngói móc,v.v... (xin xem phần 2: quy hoạch & xây dựng vùng bão).

- Quy hoạch việc sử dụng đất đai (land uses), ấn định các vùng lụt (floodplains) và giảm thiểu việc xây cất khu gia cư và những khu kỹ nghệ có giá trị cao trong những vùng dễ bị lụt lội. (xin xem phần 2: quy hoạch & xây dựng vùng bão). Nghiên cứu thủy học của lưu vực (Công việc nầy là của chuyên viên thủy học (hydrologist) chứ không phải của các nhà địa lý địa chất). Ban hành các biện pháp căn bản như bảo vệ rừng và phủ xanh mặt đất. Nếu có thể được, xây đập đa dụng mà kiểm soát và điều hòa lụt là mục đích chính. Nếu cần, xây các hệ thống đê và đường thoát nước. Nam & Bắùc Việt cũng cần phải có đầy đủ kế hoạch phòng tránh bão lụt sao cho phù hợp với địa lý, địa hình & thủy văn của từng địa phương.

II. Về Quy Hoạch & Xây Dựng cho vùng bị bão thường xuyên: Tựu trung vào 3 điểm chính là :
- Phải lưu ý đến vị trí địa lý, địa hình và các yếu tố thực địa (site analysis), chẳng hạn: nhận dạng đầy đủ địa hình địa phương (độ cao, độ dốc của đồi núi, khoảng cách tới biển / sông, nơi nào có thể trú bão tránh lụt khi hữu sự, etc.).

- Các nhà quy hoạch & xây dựng của chính quyền không thể không nghĩ đến việc phải chọn vị trí tránh bão lụt tốt nhất khi quy hoạch các khu dân cư (residential), khu hành chánh (civic center),v.v... và lượng định khả năng ảnh hưởng tới công trình (địa hình ảnh hưởng như thế nào và ngược lại, độ cao ngập lụt/ mức nước tối đa có thể dâng lên, những cây cối quanh vùng sẽ tăng trưởng và ảnh hưởng ra sao đến công trình và ngược lại; không thể quên micro-turbulence với tác động của gió và lụt nếu gần sông hay đồng trống, etc...) ra sao trước khi cấp phép xây dựng.

- Ngay cả kiến trúc cảnh quan (landscape architecture) cũng là yếu tố quan trọng: chọn lựa cây trồng có sức chịu đựng cao (không dễ gãy đổ), nên tỉa (trimming) cây lớn trước mùa mưa bão, nghiên cứu địa hình để có thể tạo dáng (xây ụ đất và tường chắn/ retaining wall hay soundwall, trồng cây cỏ, làm hệ thống thoát nước / drainage system...) sao cho vừa hạn chế xói lở mặt đất, vừa hạn chế gió bão, vừa thoát nước dễ dàng, vừa tạo thêm nơi tránh bão lụt lại vừa làm đẹp thêm cảnh quan.

- Phải thiết kế & kết cấu vật liệu xây cất sao cho phù hợp nhất, nhất là tường và mái chứ móng (footings & foundation) phụ thuộc vào cấu tạo địa chất (soil) của khu vực, chưa kể nhà nghèo thì lại càng đơn giản.

Theo tôi, nên thiết kế và kết cấu đơn giản tối đa, vừa phù hợp tổng thể (integrity), vừa an toàn. Cần lưu ý 4 điểm chính sau đây:

- Xem xét kỹ những kiểu dáng nhà và vật liệu nào có thể chấp nhận cho vùng bão lụt thường xuyên ?

- Thiết kế mặt cắt (section) sao cho lực phân bố đều trên toàn bộ mái, hạn chế ảnh hưởng của micro-turbulence hầu tránh gây tai nạn khi bão lụt, gió lớn. Tính cho kỹ các cột chống, các nhịp lớn & các phần conson, khoảng cách (span) giữa kèo, cột, xà trên mái (span càng gần nhau càng vững chắc).

- Vật liệu phải được chọn lựa kỹ để vừa chịu ẩm, chống thấm thấu, vừa chịu tác động của gạch vỡ, cây ngã... Mái và tường là phần đáng lưu ý nhất, nhất là những nơi chịu áp lực cao. Loại shear wall ở Mỹ có thể dùng cho Việt Nam. Chủ yếu là giằng sao cho tường, trần, mái và vách ngăn đủ chịu sức gió cao, nước đổ xối xả liên tục... là bài toán khó cho nhà nghèo !

- Nền móng & cốt sàn (footing, foundation & framing) là việc khởi đầu cho xây cất nên phải bắt tay trước vào việc nghiên cứu địa hình & địa chất (soil test/ geotechnical services), xác định loại đất hiện hữu để nếu cần thì phải nén đất (compaction) và xử lý thích hợp qua erosion control chẳng hạn. Tìm hiểu lịch sử ngập lụt để chọn cốt (cốt 1,2,3 hay hơn nữa, tùy mức độ ngập lụt từng nơi để tính mức ngập cho cốt sàn, sức gió & động đất sao cho phù hợp hơn với thiết kế & kết cấu). Không thể quên là đất sét dãn nở (expansive clay) sẽ gây họa khi lũ lụt nếu móng không làm đúng; hay như việc tính toán hệ thống kết cấu cột & dầm lưới để tạo độ cứng cần thiết cho các công trình vùng gió bão, lũ lụt.

Đừng quên tay nghề thợ và lương tâm nhà thầu là những điều không thể coi thường khi thi công. Tổng thể phải được sắp xếp hợp lý sao cho gió thông thoáng chứ không nhất thiết phải “gia cố kết cấu” (structural reinforcement) nhưng cốt lõi là tăng an toàn nên mọi sắp xếp không gian (spaces) bên trong phải phù hợp kết cấu và ngược lại. Ví dụ, tường lửng (không lên tới trần/ ceiling, mái/ roof) nên đủ cứng để chịu lực chứ không chỉ để trang trí hay là vách ngăn mà thôi. Các khoảng mở (openings) như cửa sổ(window), cửa đi (door) phải được chọn lựa về kích thước, trọng tải và thiết kế (loại cửa, khung và mối liên kết với tường) sao cho phù hợp với từng vùng( gần biển hay trên núi cao có nhiều gió lớn, mưa nhiều ), chẳng hạn: cửa sổ mở lớn để ngắm cảnh(view points) và lấy ánh sáng là tốt nhưng khi gió bão thì phải giải quyết thế nào cho an toàn ? Có nên dùng cửa chớp hay loại cửa truyền thống xưa nay vẫn dùng ? Thẩm mỹ nhưng phải an toàn. Đừng quên chi phí phải thật thấp vì Việt Nam là một nước nghèo, dân không đủ ăn thì đừng tính toán qua xa vời !

- Quy cách (Building codes, specifications & standards, city ordinances, etc...): Chính quyền (Bộ xây dựng, công chánh và các hội kỹ sư, kiến trúc sư) phải cập nhật hóa (updating) tất cả quy cách xây dựng một cách chi tiết, cụ thể tất cả quy định, quy cách xây dựng cho dân dụng lẫn công cộng thật chặt chẽ để buộc tất cả mọi người (nhất là thầu & thợ xây) phải theo đúng quy cách, quy định nhằm bảo đảm an toàn tối thiểu cho mọi người.

- Tất cả văn bản, tài liệu hướng dẫn cần phổ biến rộng rãi (thư viện, trường học, hệ thống truyền thông báo chí...), giải thích rõ ràng, cặn kẻ để mọi người am tường và tuân hành triệt để. Xử lý nghiêm ngặt mọi sai phạm do cố tình nhưng cũng phải nghiêm chỉnh học hỏi kinh nghiệm từ những bài học quý giá này để tránh tái phạm.

- Kiểm tra xây cất là một công việc không thể qua loa, từ các mối nối (connection) với đủ loại đinh, vít, bù lon, keo dán..., sử dụng vật liệu nào là đúng, độ dày và độ dốc nào chấp nhận được ? Danh mục kiểm tra phải được soạn thảo và in đầy đủ cho thanh tra (inspector) để bảo đảm việc thi công đúng những quy định cần thiết mà không phải Mỹ mới làm được mà nước nghèo như Việt Nam thì cứ ...qua loa !

- Phải lưu ý đến erosion control ở những khu vực đồi núi, ven biển(nhất là khu dốc cao, dựng đứng, trơ trụi, đất sét dãn nở cao/ expansive clay); cố gắng phủ kín mặt đất bằng các loại thảm thực vật, thậm chí dùng bã thực vật (mulch-không phải compost), trải đá (rock blanket), hay cứ để hoa cỏ dại (wild flowers) phủ kín mặt đất thì tốt hơn.

- Cần khuyến khích việc đắp bờ bao, trồng dừa, phi lao, dương liễu... ven biển, cần khuyến khích việc xây tường chắn (retaining wall) khi khả năng tài chính cho phép.

- Tất cả phải được quy hoạch và thiết kế đúng quy cách, tiêu chuẩn(standards), phải giới thiệu rộng rãi cho dân biết các phương thức phòng bão lụt sao cho kịp thời và hữu hiệu bằng mọi hình thức thông tin tuyên truyền. Khó khăn nhất là quy hoạch sao cho dân tránh được phần nào tác hại của bão lụt mà không ảnh hưởng đến phát triển chung và sự ổn định của người dân địa phương chứ thiết kế không phải là khó. Do đó, không thể coi nhẹ công tác quy hoạch, nhất là những vùng bị bão lụt thường xuyên như miền Trung và miền Tây Nam Việt. Việc giảm thiểu thiệt hại về nhà cửa và các kiến trúc khác do lụt gây ra thì không đơn giản như bão. Cho dù có xây cất kiên cố đến đâu thì sức nước cũng có thể tàn phá. Cho nên, cách tốt nhất là dùng quy hoạch sử dụng đất (land use) để hạn chế đến mức tối đa việc xây cất trong các vùng lụt (floodplains). Nếu không, thì cần phải có một hệ thống hồ chứa nước và đê điều thật kiên cố để bảo vệ. Ở đây, benefits/costs ratio là yếu tố quyết định, và đương nhiên phải tính cả tangible and intangible benefits.

3. Kết: Xin lưu ý bài viết này chỉ có tính cách gợi ý, chưa hẳn là giải pháp tốt nhất hay khả thi nhất vì chính người địa phương mới am tường đầy đủ những điều kiện, yếu tố & nhân tố khách quan ảnh hưởng đến quy hoạch, kiến trúc, xây dựng... Ao ước lớn nhất của tôi là phổ thông hóa mọi phương thức xây cất , cấp cứu và các biện pháp phòng bão lụt căn bản nhất đến mọi người dân, nhất là vùng bị bão lụt thường xuyên để họ có thể tự cứu giúp chính họ khi nguy biến - như là những kiến thức khoa học thường thức cơ bản. Cứu trợ là giải pháp cấp thời nhằm xoa dịu những mất mát do thiên tai nhưng vấn đề quan trọng hơn là tìm biện pháp hạn chế tác hại, như cha ông ta đã khổ công đắp đê dọc sông Hồng chống lũ lụt khi xưa. Đó là chuyện mà chính quyền phải làm. Từ những kinh nghiệm đau thương bấy lâu nay dân ta vẫn chịu, hy vọng chúng ta sẽ tìm đươc biện pháp khắc phục có tính cách lâu dài hơn để đồng bào mình đỡ khổ và tránh được những mất mát to lớn. Trách nhiệm của chính quyền và trí thức Việt Nam là sớm có câu trả lời cho vấn đề phòng bão lụt sao cho hữu hiệu hơn chứ không chỉ là cứu trợ ! (11/99)Lụt ở Úc : Trận lụt được mệnh danh là Đại Hồng Thủy đang tàn phá nước Úc là vấn đề lớn cho chính phủ này nhưng đó cũng là báo động cho thế giới khi lụt xảy ra ở nhiều nơi trên TG: Mỹ, Bangladesh, Pakistan, VN, TQ, Nhật và nhiều nước khác; trong đó phải kể đến hiện tượng trái đất nóng dần lên(global warming) và nước biển dâng cao ở khu vực Nam Thái Bình Dương & Ấn Độ Dương đang đe dọa nhấn chìm nhiều khu vực trong đó có đồng bằng sông Mekong của VN. Không những thiệt hại về kinh tế mà nó còn di hại đến nhiều mặt trong đời sống người dân. Có lẽ chúng ta nên tìm hiểu về lũ lụt.
Lũ là hiện tượng nước sông dâng cao trong một khoảng thời gian nhất định, sau đó giảm dần. Trong mùa mưa lũ, những trận mưa từng đợt liên tiếp trên lưu vực sông, làm cho nước sông từng đợt nối tiếp nhau dâng cao, tạo ra những trận lũ trong sông, suối. Vào các tháng mùa mưa có các trận mưa lớn, cường độ mạnh, nước mưa tích luỹ nhanh, nếu đất tại chỗ đã no nước thì nước mưa đổ cả vào dòng chảy, dễ gây ra lũ. Khi lũ lớn, nước lũ tràn qua bờ sông (đê), chảy vào những chỗ trũng và gây ra ngập lụt trên một diện rộng. Lũ lớn và đặc biệt lớn nhiều khi gây ra những thiệt hại to lớn về người và của cải. Cha ông ta đã xếp lũ, lụt là một trong những loại thiên tai nguy hiểm nhất.
Nước lũ do mưa (hay băng, tuyết ở những nước vùng vĩ độ cao) sinh ra nên mùa lũ thường đi đôi với mùa mưa. Mùa lũ ở Bắc bộ từ tháng 5-6 đến tháng 9-10, Bắc Trung bộ từ tháng 6-7 đến tháng 10-11, Trung và Nam Trung bộ: tháng 10-12, Tây nguyên: tháng 6-12, Nam bộ: tháng 7-12. Tuy vậy đầu mùa mưa cũng có thể có lũ sớm, như lũ "tiểu mãn", thường xảy ra vào "tiết tiểu mãn" (tháng 5) hàng năm ở vùng núi phía bắc nước ta. Song mùa lũ hàng năm cũng biến động cùng với mùa mưa, thậm chí sớm muộn 1-2 tháng so với trung bình nhiều năm.
Ở sông Hồng đã xẩy ra hai trận lũ đặc biệt lớn vào tháng 8 năm 1945 và tháng 8 năm 1971, đã gây ra vỡ đê nhiều nơi. Trận lũ năm 1971 là trận lũ lớn nhất trong vòng 100 năm qua ở sông Hồng. Ngoài ra, còn có các trận lũ lớn xẩy ra vào các năm: 1913, 1915, 1917, 1926, 1964, 1968, 1969, 1970, 1986, 1996, 2002...
Ở đồng bằng sông Cửu Long đã xẩy ra một số trận lũ lớn vào các năm: 1961, 1966, 1978, 1984, 1991, 1994, 1996, 2000, 2001…
Ở miền Trung những trận lũ lụt lớn đã xẩy ra vào các năm: 1964, 1980, 1983, 1990, 1996, 1998, 1999, 2001, 2003…
Một số biện pháp phòng chống lũ lụt lớn: trong phòng chống lũ, lụt nhằm giảm nhẹ thiệt hại người ta quy thành hai biện pháp, gồm: biện pháp công trình và biện pháp không công trình. Biện pháp công trình là nhằm thay đổi đặc tính của thiên tai như xây dựng các hồ chứa để điều tiết lũ, xây dựng các hệ thống đê ngăn lũ tràn vào đồng bằng, tu bổ bảo vệ đê điều, giải pháp phân, chậm lũ…. Biện pháp không công trình là nhằm thay đổi tác động của thiên tai như trồng và bảo vệ rừng đầu nguồn để giảm thấp cường độ lũ lụt, xây nhà ở có khả năng chịu được nước lụt (chung sống với lũ)… Trong các loại thiên tai ở Việt Nam, lũ lụt thường gây thiệt hại nặng nề nhất và phải mất nhiều thời gian để khắc phục hậu quả nên tác động đến sản xuất và đời sống xã hội là rất lớn. "Trời hành cơn lụt mỗi năm...", nhất là ở miền Trung VN. Về sau này, ngập lụt ở các thành phố lớn như Saigon & Hà Nội do triều cường và xây nhà bừa bãi trên các khu vực thoát nước ngày càng phổ biến trầm trọng hơn.

Lũ Lụt trong Đô Thị là gì?

Lũ lụt gần đây ở vùng Tây Bắc không chỉ giới hạn ở những con sông lớn và vùng lũ. Trên thực tế, lũ lụt đô thị cũng gây ra những mối nguy hiểm và thiệt hại đáng kể. Trong thành phố, những đường phố được lát gạch và các bề mặt không thấm nước ngăn chặn việc thẩm thấu tự nhiên xuống mặt đất. Nước mưa chảy từ những bề mặt cứng như mái nhà, đường phố lát gạch, đường cao tốc và bãi đỗ xe xuống hệ thống cống, khiến cho cống nhanh chóng tràn nước và chảy ngược trở lại. Đô thị càng phát triển thì quá trình thẩm thấu nước tự nhiên xuống đất càng giảm bớt. Kết quả là lượng nước chảy xuống cống nhiều hơn khả năng xử lý của cống, gây ra lũ lụt đô thị.

Những cải tiến làm giảm lũ lụt đô thị chính là hình thức Phát Triển với Mức Độ Tác Động Thấp (LID). LID cố gắng khôi phục lại chức năng thoát nước tự nhiên bằng cách khuyến khích việc xử lý nước cục bộ tại chỗ đối với các khu nhà ở và không làm nhà ở. Thay vì chuyển dòng nước mưa vào cống thoát nước của thành phố, LID sử dụng cách thấm nước tự nhiên bằng những khoảng đất thấp, những hồ chứa nhỏ, và sử dụng hiệu quả những bề mặt không thấm nước đặt kế tiếp nhau. Cách này được miêu tả là "thu hoạch nước mưa", vì nó sử dụng nước tại chỗ (hoặc là dùng các thùng trữ nước mưa, vườn hứng nước mưa, hoặc là lọc nước mưa tự nhiên qua mặt đất tới những chỗ mong muốn cách xa công trình). Bằng việc giảm lượng nước chảy qua hệ thống cống thoát nước, và giảm dòng nước chưa qua xử lý chảy vào những luồng chảy tự nhiên, LID xúc tiến việc giảm nhẹ lũ lụt đô thị.

Có rất nhiều lợi ích mà LID mang lại. Nó làm giảm nhẹ lũ lụt đô thị, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên thông qua việc giảm thiểu những xáo trộn đối với môi trường, giảm bớt tác động của những bề mặt cứng, và tạo cơ hội để trữ lại nước và lọc tại chỗ. LID cũng được tiểu bang Washington (RCW 35.67.020 (3)) coi là một biện pháp giảm chi phí xây dựng đồng thời bảo vệ môi trường sống tự nhiên dọc theo các dòng kênh và sông địa phương. Cùng với Hệ Thống Đánh Giá Cộng Đồng (CRS) của Chương Trình Bảo Hiểm Lũ Lụt Quốc Gia, cũng như CRS của FEMA vùng 10 và các Tiêu chuẩn Điều tiết Cấp cao, chủ đất địa phương và các viên chức dân cử có thể giảm nhẹ hơn nữa chi phí bảo hiểm lũ lụt cho toàn cộng đồng, đồng thời cải thiện môi trường. Bạn có thể sống cách xa nguồn nước hàng dặm nhưng vẫn là nạn nhân của lũ lụt. Gần 1 trong số 4 vụ đòi bồi thường bảo hiểm lũ lụt là các vụ chi trả cho các hợp đồng ở những khu vực có mức rủi ro từ thấp tới trung bình. It does not take a major body of water, or even a major storm, to cause a flood. Bất kỳ thứ gì từ một đường cống bị vỡ tới một cơn mưa nhỏ cũng có thể gây ra lũ lụt. Ở những khu vực rủi ro cao, ngôi nhà của bạn có 26% xác suất bị hư hại do lũ lụt trong thời gian 30-năm của một hợp đồng thế chấp.

Bảo Hiểm Lũ Lụt có giá cả Phải Chăng:

Lũ lụt có thể gây ra rắc rối trên diện rộng, nhưng giải pháp lại đơn giản. Có nhiều công ty bảo hiểm tư nhân trên toàn quốc cung cấp dịch vụ bảo hiểm lũ lụt với giá phải chăng, và được chính quyền liên bang hậu thuẫn. Có các chính sách bảo hiểm cho các chủ nhà, chủ biệt thự, chủ căn hộ, người thuê nhà và người kinh doanh. If you live in a low to moderate-risk area, a flood policy can cost around $100 a year. Khoản tiền đó ít hơn 30 cent mỗi ngày là để bảo vệ bất động sản của bạn trước một loại thiên tai gây ra những thiệt hại hơn 2 tỉ Đô la mỗi năm tại Hoa Kỳ. Fortunately, even in the most high-risk areas, a flood insurance policy can cost about $500 a year.

Không phải lúc nào cũng có Trợ Giúp Thảm Hoạ:

Rất nhiều người cho rằng họ sẽ không bao giờ cần tới bảo hiểm lũ lụt vì họ tin rằng sẽ có trợ giúp trong thảm hoạ của liên bang. Tuy nhiên, không phải trận lũ lụt nào cũng được công bố là thảm hoạ liên bang. Ngay cả khi được công bố là thảm hoạ liên bang, thì trợ giúp cũng thường dưới hình thức cho vay và phải hoàn trả cả lãi. Trái lại, bảo hiểm lũ lụt chi trả cho những tổn thất được bảo hiểm, và khác với cho vay, khoản tiền đó không phải hoàn trả. Một ngôi nhà có thể được bảo hiểm tới mức $250,000, và đồ đạc trong nhà tới mức $100,000. Đối với cơ sở kinh doanh, bảo hiểm khung nhà tối đa là $500,000, và tài sản bên trong tối đa là $500,000 Don’t count on others to bail you out - take the initiative to protect your home and business.

Làm thế nào để biết Tôi có ở trong Vùng Lũ hay không?

Theo Tài liệu Bảo hiểm Lũ lụt của cộng đồng nơi bạn ở và theo Bản đồ Tỷ lệ Bảo hiểm Lũ lụt (FIRM) kèm theo, thì vùng lũ được định nghĩa là "Những Khu vực có Lũ lụt Đặc biệt Nguy hiểm". Mức nước ở những Khu vực có Lũ Lụt Đặc Biệt Nguy Hiểm này có xác suất 1% bằng hoặc cao hơn mức nước lũ trong bất kỳ năm nào. Điều này có nghĩa là xác suất lũ lụt là 26% trong thời hạn 30- năm của một hợp đồng thế chấp điển hình, so với xác suất hỏa hoạn là 1% trong cùng thời kỳ đó. Những viên chức cấp giấy phép xây dựng tại địa phương có những tài liệu này để bạn tham khảo.

Thiệt Hại Thực Tế là gì?

Thiệt Hại Thực Tế là một thiệt hại đối với một công trình xây dựng, vì bất kỳ lý do gì, mà sau đó chi phí để khôi phục lại tình trạng trước khi có thiệt hại của công trình xây dựng đó bằng hoặc lớn hơn năm mươi phần trăm (50%) giá trị công trình trước khi có thiệt hại.

Khi nào thì Chương trình Bảo hiểm Lũ lụt Quốc gia (NFIP) Ảnh Hưởng đến Tôi?

NFIP yêu cầu các cộng đồng tham gia phải điều chỉnh, thông qua giấy phép, mọi công trình xây dựng mới hoặc cải tạo lớn trong thời kỳ không có thảm họa, và giám sát và xác định mọi công trình xây dựng bị hư hỏng nặng do thảm họa trong vùng lũ của cộng đồng đó.

Những cộng đồng tham gia cùng thông qua một sắc lệnh, theo đó yêu cầu mọi công trình xây mới phải được nâng cao hơn mức lũ dự báo trong khu vực được xác định là vùng lũ. Những công trình xây dựng không phải là nhà ở có thêm giải pháp tùy chọn chống nước lũ tràn vào nhà. Những tòa nhà hiện tại bị hư hỏng nặng hoặc cải tạo (50% hoặc hơn) phải được nâng cao hoặc phải được chống lũ để đáp ứng được những tiêu chuẩn về xây dựng như nhà xây mới. Khi xin giấy phép xây dựng ở địa phương, bạn sẽ được thông báo nếu bạn đang ở trong vùng lũ hay không và các bước phải làm tiếp theo để sửa chữa hoặc xây dựng lại tòa nhà.

Tất cả những ai sống trong một cộng đồng có tham gia Chương trình Bảo hiểm Lũ lụt Quốc gia (NFIP). Để làm sáng tỏ mọi hiểu lầm về Bảo hiểm Lũ lụt Quốc gia, NFIP đã biên soạn danh sách sau, bao gồm những lầm tưởng thông thường về chương trình và sự thật phía sau đó, nhằm đem đến cho bạn một cái nhìn đầy đủ về sự bảo vệ quý giá này.

Lầm tưởng:	Những hợp đồng bảo hiểm tư gia đã bao gồm cả bảo hiểm lũ lụt.
Sự thật:	Thật không may, rất nhiều chủ nhà không biết điều này cho đến khi đã quá muộn để biết rằng bảo hiểm tư gia không bao trả cho các tổn thất do lũ lụt. Chỉ duy nhất Bảo Hiểm Lũ Lụt Quốc gia là bao trả cho các tổn thất do lũ lụt gây ra đối với ngôi nhà và đồ đạc trong nhà bạn.
Lầm tưởng:	Bảo hiểm lũ lụt liên bang chỉ có thể được mua trực tiếp qua NFIP (FEMA).
Sự thật:	Bảo hiểm lũ lụt NFIP được bán thông qua các đại lý bảo hiểm và công ty bảo hiểm tư nhân và được chính quyền liên bang hậu thuẫn.
Lầm tưởng:	Chỉ những người cư trú tại những vùng có nguy cơ lũ lụt cao mới cần bảo hiểm cho tài sản của họ.
Sự thật:	Ngay cả khi sống ở vùng không có nguy cơ lũ lụt cao, thì bạn vẫn nên mua bảo hiểm lũ lụt. Hơn 25 phần trăm trường hợp đòi bồi thường của NFIP xuất phát ngoài khu vực có mức độ rủi ro lũ lụt cao. Nếu bạn sống trong vùng không phải là vùng lũ, thì không những bạn có thể mua bảo hiểm, mà mức phí bạn trả còn thấp hơn vùng lũ được đánh dấu trong bản đồ.
Lầm tưởng:	Bạn không thể mua bảo hiểm lũ lụt nếu bạn sống ở khu vực có mức độ rủi ro lũ lụt cao.
Sự thật:	Bạn có thể mua bảo hiểm lũ lụt liên bang cho dù bạn sống ở đâu - miễn là cộng đồng nơi bạn sống tham gia vào chương trình NFIP. NFIP cung cấp dịch vụ bảo hiểm lũ lụt với chi phí phải chăng cho tất cả các công trình xây dựng có tường và có mái, cho dù nó nằm trong vùng lũ được đánh dấu trong bản đồ hay ở vùng không phải là vùng lũ.
Lầm tưởng:	Khoản trợ giúp trong thảm họa của liên bang sẽ trả cho bất kỳ thiệt hại nào do lũ.
Sự thật:	Trước khi một cộng đồng hội đủ điều kiện để nhận được trợ giúp trong thảm họa, nó phải được công bố là một vùng có thảm họa Liên Bang. Thảm hoạ liên bang chỉ được công bố theo yêu cầu của thống đốc bang sau khi có lũ lụt tàn phá trên diện rộng. Phí bảo hiểm đối với các hợp đồng NFIP, trung bình là $360 một năm trên toàn quốc, rẻ hơn so với lãi suất thường niên trả cho một khoản vay hỗ trợ thảm họa của liên bang.
Lầm tưởng:	NFIP không bảo hiểm cho tầng hầm.
Sự thật:	Có, có bảo hiểm cho tầng hầm. Mặc dù bảo hiểm lũ lụt không bảo hiểm cho những sửa sang tầng hầm như là tường, trần hoặc sàn đã được gia công tinh xảo, tài sản cá nhân cất giữ trong tầng hầm như là đồ đạc và những thứ đựng bên trong, nhưng nó vẫn bảo hiểm cho khung kết cấu, những thiết bị thiết yếu và những đồ vật cơ bản thường được để trong tầng hầm. Những khoản sau được bảo hiểm trong tầng hầm, miễn là nó được nối với một nguồn điện và được sử dụng đúng mục đích ban đầu: Bơm nước thải Bơm và bồn chứa nước giếng Bồn chứa dầu và dầu chứa trong đó Bồn chứa gas và gas chứa trong đó Lò sưởi, máy đun nước, máy điều hòa nhiệt độ, và máy bơm nhiệt Mối nối điện và hộp ngắt điện, và những ống nối các thiết bị Các phần của nền móng Cầu thang gác và thang máy Tường xây thô không sơn và tường và trần bằng đá phiến và tấm cách nhiệt sợi thủy tinh Dọn dẹp Máy giặt và máy sấy quần áo và tủ trữ thức ăn đông lạnh (chỉ với dung tích trung bình)

Thông Tin Thêm: National Flood Insurance Program (FEMA)

Ngoài lũ lụt, trời mưa còn có thể dẫn đến một loại thảm họa khác: đó là lở đất. Bằng cách quan sát những tín hiệu cảnh báo thông thường, bạn có thể xác định được liệu nhà của bạn có nguy cơ gặp lở đất hay không. Hãy tìm xem nước đang chảy từ đâu. Hãy ra khỏi nhà lúc trời đang mưa để kiểm tra những nơi như sườn đồi, rãnh nước, đường lái xe vào nhà và cống thoát nước ngoài phố, ống máng và ống xối từ mái nhà. Tiếp đó, hãy tìm xem nước bắt đầu từ đâu và chảy đi đâu. Dòng chảy tập trung có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng.

Ướt, Yếu và Dốc:

Đường dốc bị lở thường là do sự kết hợp của việc bão hòa nước và đất trở nên chảy nhão, yếu, nặng, và độ đốc lớn. Hãy nhớ, nước thường là thủ phạm làm khởi động việc lở đường dốc!

Cống thoát nước:

Kênh, rạch, rãnh nước, hồ nước, và sự xói mòn của đồi đều là những cảnh báo về việc những trục trặc của đường dốc. Rãnh thoát nước ở đường phố và đường lái xe vào nhà, ống máng và ống xối và những đường thoát nước khác có thể làm dòng chảy trở nên tập trung và nhanh hơn. Mặt đất sũng nước và dòng chảy với tốc độ tập trung là nguyên nhân chính sinh ra các trục trặc của đường dốc và gây ra lở đất.

Các mảnh vụn:

Việc tích tụ đất và cây cỏ dưới chân một đường dốc có thể là biểu hiện của hiện tượng xói mòn, dòng chảy và đất trượt từ phía trên xuống.

Cây cỏ:

Cây cỏ có thể cho ta biết tình trạng của đường dốc. Dường dốc trụi có thể do xói mòn và lở đất. Cây ngả theo chiều xuống dốc cho thấy đất đá phía trên bị trượt xuống. Cây nghiêng theo hướng lên dốc có thể là biểu hiện của lở đất xoay vòng sâu phía dưới. Những mảng cây cỏ non hơn có thể là do trước đây đường dốc đã từng bị lở. Cây dương xỉ đuôi ngựa hoặc những loại thực vật ưa độ ẩm thường là biểu hiện của mặt đất hoặc con đường sũng nước.

Các Kết Cấu Biến dạng:

Nền móng bị nứt, cửa chính và cửa sổ bị vênh hoặc bị kẹt; sàn nhà bị nghiêng; ván sàn võng xuống; vết nứt trên phần xây; vết nứt trên đường xe vào nhà hoặc đường phố; khe hở giữa sàn nhà và tường; tường chắn bị đổ; cột điện bị nghiêng. Đây là những dấu hiệu của một đường dốc không ổn định.

Nền Đất Xốp:

Nền đất xốp ở phía trên đường dốc do rác vườn, do ủi đất theo phương pháp "xúc và lấp", hoặc những quá trình khác có thể làm tăng mức độ không ổn định của đường dốc.

Thành phố Rockhampton chìm trong biển nước hôm 05/01/2011 sau khi sông Fitzroy bị vỡ bờ đê.

Tại bang Victoria, người dân chạy đua với thời gian để bảo vệ tài sản khi nước trong các con sông tràn bờ. Horsham, thành phố cách Melbourne khoảng 300 km về phía tây bắc, có thể là một trong những đô thị chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của lũ lụt. Hơn 40 làng ở ngoại ô thành phố này đã bị nước lũ nhấn chìm.
Wimmera, tên của dòng sông cắt đôi thành phố Horsham và đang đe dọa 12 thị trấn khác, có thể tràn bờ hôm nay. Hàng trăm người dân đã dùng bao cát để bảo vệ nhà của họ, còn nhiều người sơ tán.“Trận lũ sắp tới được dự đoán là chỉ xảy ra một lần trong 200 năm. Chúng tôi lo ngại thành phố Horsham và đường cao tốc sẽ bị cắt làm đôi bởi nước sông”, AFP dẫn lời người phát ngôn của Cơ quan Tình trạng khẩn cấp bang Victoria.
Giới chức bang Victoria nói với hãng thông tấn AAP của Australia rằng thiệt hại mùa màng có thể lên tới vài trăm triệu USD.
“Những người dân sống dọc theo bờ sông rất lo lắng vì một trận lũ có quy mô lớn chưa từng xảy ra trong đời họ”, ông Michael Ryan, thị trưởng thành phố Horsham, cho biết.
Bộ trưởng Tài chính Australia, ông Wayne Swan, dự đoán trận lụt tại bang Queensland sẽ gây tổn thất kinh tế cực kỳ to lớn. “Rất có thể đây là thiên tai gây thiệt hại kinh tế lớn nhất trong lịch sử Australia”, ông Swan phát biểu trên đài truyền hình ABC.
Ông Swan cũng nói rằng những trận lũ tại Queensland, bang khai thác than chủ yếu tại Australia, cũng sẽ tác động tiêu cực tới cuộc sống của người dân nước này.
Thủ tướng Julia Gillard cũng nhận định đợt lũ tại bang Queensland có thể là thiên tai gây thiệt hại kinh tế lớn nhất. Hôm nay bà ra lệnh thành lập lực lượng đặc biệt để giúp các chính quyền địa phương khôi phục cơ sở hạ tầng tại những bang chịu tác động nặng nề nhất của lũ.
Hơn 1.600 ngôi nhà tại bang Victoria hư hại do chìm trong nước lũ vào cuối tuần trước. Trong khi đó nước lũ giết chết ít nhất 31 người tại bang Queensland.
Mặc Lâm(biên tập viên RFA) phỏng vấn nhà báo Lưu Tường Quang hiện sống và làm việc tại Úc để hiểu thêm chi tiết.

1 triệu cây số vuông bị ngập lụt
Mặc Lâm: Xin anh cho biết tổng quát tình hình lụt hiện nay được báo chí tại Úc mô tả là một trận Đại Hồng Thủy, thì tình hình đang diễn biến như thế nào, thưa anh?
Nhà báo Lưu Tường Quang: Dạ, điều thứ nhứt là chúng ta phải có nhận xét ngay từ đầu, nước Úc là một lục địa và có rất nhiều tương phản.
Ngay trong dịp lễ Giáng Sinh thì rất nhiều ngày mưa to gió lớn tại Miền Đông-Bắc nước Úc, tức là ở Tiểu bang Queensland; Trong khi đó tại Miền Tây nước Úc, tức Tiểu bang Tây-Úc thì nắng hạn khô cháy và có thể xảy ra nạn cháy rừng. Tức là Miền Đông thì mưa lũ, nước ngập, Miền Tây thì khô hạn. Đó là điểm thứ nhứt.
Điểm thứ hai, đây là lần đầu tiên trong vòng nửa thế kỷ mà mưa to gió lớn đổ xuống cùng một lúc trong nhiều ngày tại Miền Đông-Bắc nước Úc, và do đó tất cả những sông ngòi, mà đặc biệt là sông tại Úc không phải như sông tại Việt Nam, sông tại Úc cạn chứ không sâu như tại Việt Nam; cho nên vì lý do đó mà mỗi khi mưa to gió lớn, nhất là mưa nhiều ngày thì nước mưa gây ra ngập lụt.
Tiểu bang Queensland đã bị mưa từ Giáng Sinh, cách đây mười ngày, và có thể tiếp tục trong mười ngày nữa, do đó mà cả phần lớn những thành phố trong nội địa của Tiểu bang Queensland đã bị ngập lụt.
Mặc Lâm: Diện tích thật sự mà những cơn lụt này đang tàn phá, anh có thể cho biết tổng quát là bao nhiêu không ạ?
Nhà báo Lưu Tường Quang: Diện tích hiện đang bị lũ lụt tàn phá từ Tiểu bang Queensland tràn xuống phía Nam, tức thuộc Miền Bắc của Tiểu bang New South Wales, diện tích đang bị ngập lụt đó bằng tổng cộng diện tích của nước Pháp và nước Đức, tức khoảng 1 triệu cây số vuông. Nếu so sánh với diện tích của nước Việt Nam thì diện tích đang bị ngập lụt tại Tiểu bang Queeensland và Miền Bắc Tiểu Bang New South Wales là gấp 3 lần diện tích nước Việt Nam.
Thiệt hại nặng về kinh tế

Mặc Lâm: Vâng. Với diện tích lớn như vậy thì cụ thể những thiệt hại chắc phải lớn lắm, phải không ạ?
Nhà báo Lưu Tường Quang: Nhìn vào chi tiết thì nước Úc là một nước có đất rộng mà người thưa, cho nên mặc dầu diện tích ngập lụt tương đối lớn như vậy nhưng ảnh hưởng về phương diện dân số thì không có nhiều, tại vì những tỉnh lẻ ở Úc chỉ năm bảy ngàn dân ở mỗi nơi.
Thành phố đang bị ngập lụt lớn nhứt kỳ này là thành phố Rockhampton có 75.000 dân, và ngày hôm nay, Thứ Năm, người ta chờ đợi dòng sông Fitzroy sẽ dâng cao lên đến mức 9.4 mét so với mực nước biển. Và nếu điều này xảy ra thì hàng trăm gia đình khác sẽ phải di tản, và tổng số người di tản sẽ lên hàng ngàn người.
Nhưng mà quan trọng hơn nữa, để có cái nhìn một cách thực tế thì chúng ta so sánh lưu lượng nước chảy ngang qua thành phố Rockhampton mỗi ngày tương đương với tổng lưu lượng của nước trong vịnh, vì ở Úc Đại Lợi người ta thường so sánh dung lượng hay là lưu lượng nước của vịnh của hải cảng Sydney để cho dân chúng có thể dễ hiểu.
Lưu lượng nước tràn ngập chảy qua thành phố Rockhampton tương đương với lưu lượng nước trong vịnh của hải cảng Sydney mỗi ngày. Điều đó gây ra thiệt hại rất nhiều cho mùa màng, cho nông sản, và đặc biệt là hạ tầng cơ sở và nhất là kỹ nghệ than đá.
Vì lý do đó mà nếu tính hiện thời bây giờ theo các kinh tế gia thì nạn lũ lụt lớn nhứt trong nửa thế kỷ tại Queensland và Miền Bắc New South Wales sẽ gây tác hại cho nền kinh tế Úc ở mức độ 0.5 GDP (tổng sản lượng nội địa) tức khoảng 6 tỷ đô la Úc.
Điều đó có nghĩa là không những Tiểu bang Queensland mà cả nước Úc sẽ bị ảnh hưởng về phương diện kinh tế, và thương mại thế giới cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi vì Tiểu bang Queensland sản xuất nhiều lúa mì và nhiều than đá. Mỗi tháng Tiểu bang Queensland xuất khẩu số lượng than đá bán ra nước ngoài trị giá 2,5 tỷ đô la, mà hiện giờ thì vì bị nước ngập cho nên hệ thống đường xe lửa nối liền các hầm mỏ than đá với các hải cảng bị gián đoạn, cũng vì lý do đó mà kỹ nghệ than đá ở Queensland hiện nay bị tê liệt.
Cho nên nạn lũ lụt mà người ta gọi là Đại Hồng Thủy này nó gây tác hại cho nền kinh tế Úc Đại Lợi, làm xáo trộn đời sống của dân chúng tại Queensland và Miền Bắc New South Wales. Nó làm cho giá cả, đời sống dân chúng tại địa phương bắt đầu bị ảnh hưởng tại vì nông phẩm, rau cải, thực phẩm cần thiết cho hàng ngày được sản xuất tại Queensland bị tàn phá. Cho nên về phương diện quốc nội, vật giá sẽ tăng cao, và có thể về phương diện quốc tế thì thị trường lúa mì hoặc thị trường than đá có thể bị ảnh hưởng vì lũ lụt tại Queensland đó, thưa anh.
Cộng đồng VN không bị ảnh hưởng nhiều
Mặc Lâm: Riêng về cộng đồng Việt Nam sống tại Úc thì bị ảnh hưởng như thế nào, thưa anh?
Nhà báo Lưu Tường Quang: Riêng cộng đồng Việt Nam thì mặc dầu người tị nạn Việt Nam tới Úc Đại Lợi thì phát xuất từ tất cả các tỉnh thành, từ thôn quê cũng như thành thị; tuy nhiên khi đến Úc định cư thì đại đa số người Việt đều định cư ở các thành phố lớn.
Nơi ở Tiểu bang Queensland có nhiều người Việt Nam cư ngụ là thành phố Brisbane, tức thủ phủ của Tiểu bang Queensland, thì Brisbane bị mưa to gió lớn nhưng không đến mức độ bị ngập lụt như tại những thành phố phía Bắc.
Vì lý do đó mà sinh hoạt của cộng đồng người Việt có thể bị ảnh hường, nhưng bị ảnh hưởng một cách rất là nhẹ nhàng, ví dụ như trong dịp lễ Giáng Sinh thì thay vì cộng đồng người Việt tổ chức những lễ tạ ơn ngoài trời chẳng hạn thì năm nay ở toàn thành phố Brisbane và các thị trấn khác người ta không làm được việc đó tại vì mưa to và gió lớn, mưa tầm tả.
Còn người Việt Nam sinh sống tại các tỉnh lẻ, ở những nơi đang bị ngập lụt, thì tương đối rất ít, thưa anh. Ở New South Wales đa số người Việt sinh sống tại thành phố lớn là thành phố Sydney, và tại thành phố tương đối nhỏ hơn nhưng vẫn là thành phố là Wollongong và Newcastle, là những nơi không bị ngập lụt, những nơi không bị ảnh hưởng nhiều về trận lũ lụt hiện nay.
Trận lụt thế kỷ ở Úc bang Queensland:Tiểu bang Queensland bị mưa lớn, gây ra bão lụt đã hơn 2 tuần, từ cuối tháng 12 năm 2010 đến nay là ngày 15 tháng 01 năm 2011, trải dài từ Rockhampton, Bundaberg, Sunshine Coast tới Brisbane, tràn qua Ipswich, Toowoomba,… Phạm vi ngập lụt lớn gấp mấy lần nước Việt Nam. Trận bão lụt này tương đương trận bão lụt của năm 1974.

Ảnh: The Telegraph

Lũ lụt hoành hành 6 bang của Mỹ

Mưa lớn và tuyết tan chảy đã khiến nước sông Mississippi dâng cao, gây ngập lụt trên diện rộng tại một loạt các bang ở miền nam nước Mỹ, từ Dakoka qua Illinois, Indiana, Missouri, Kentucky, Arkansas và Tennessee. Lũ lụt dự kiến cũng sắp tấn công Mississippi và Louisiana ở cửa sông Mississippi.

Nước lũ bao vây những ngôi nhà tại Pinhook, bang Missouri.

Giới chức Mỹ đã lần thứ 3 phải phá một đoạn của đê sông Mississippi nhằm giảm mối đe doạ lũ lụt do nước dâng cao tiếp tục đe doạ các thành phố tại 6 bang. Vụ nổ thứ 3 ban đầu dự kiến diễn ra hôm thứ 4 nhưng sau đó bị hoãn đến chiều qua theo giờ Mỹ.

Các quan chức và kỹ sư Mỹ đã tiến hành một vụ nổ trên đê Birds Point với hi vọng chuyển hướng dòng nước lũ trong 56km trước khi đưa nước trở lại sông tại thị trấn New Madrid.

Việc sơ tán dân cư đã bắt đầu tại một số bang và mưa lớn dự kiến sẽ diễn ra trong tuần tới.
Đê sông Mississippi đã chọc thủng lần đầu tiên hôm 2/5 để cứu một thị trấn tại bang Illinois. Biện pháp này đã khiến bang Missouri phải hi sinh 320km2 đất trồng trọt để nước lũ tràn vào.
Hôm qua, bang Arkansas đã phải đóng cửa một đoạn đường lớn trên xa lộ Interstate 40, một trong con đường bận rộn nhất tại Mỹ, do mực nước dâng cao.
Hàng nghìn người từ các bang Illinois và Louisiana đã buộc phải đi sơ tán do mực nước tiếp tục tăng. Các chuyên gia dự báo thời tiết cảnh báo rằng mực nước có thể phá vỡ các kỷ lục được thiết lập trong tận lũ năm 1927 và 1937.
Thống đốc bang Louisiana Bobby Jindal nói lũ lụt có thể kéo dài vài tuần. Còn Thị trưởng Paul Winfield của thành phố Vicksburg, bang Mississippi nói: “Đây là trận lũ lịch sử”.
Năm nay, các trận mưa lớn và bão tố đã gây ảnh hưởng nặng nề cho vùng trung tây và nam nước Mỹ.
Hồi tuần trước, hàng loạt trận lốc xoáy đã xảy ra tại miền nam nước Mỹ, làm ít nhất 350 người thiệt mạng và gây ảnh hưởng nghiêm trọng tại 5 bang, trong đó Alabama bị tổn thất nặng nề nhất.
Đó cũng là đợt lốc xoáy gây chết người nhiều nhất trong lịch sử nước Mỹ, kể từ hàng loạt trận lốc xoáy vào tháng 3/1925, làm khoảng 750 người chết.
Tổng thống Mỹ Barack Obama hôm thứ 4 đã tuyên bố tình trạng thảm hoạ tại các bang Mississippi, Tennessee và Kentucky, cho phép chính phủ liên bang huy động nguồn lực để trợ giúp các nỗ lực cứu trợ.

“Lũ lụt ở Pakistan nghiêm trọng hơn động đất và sóng thần cộng lại”

(Dân trí) - Theo quan chức LHQ, nếu tính toán của chính phủ Pakistan là chính xác, qui mô của đợt lũ lần này có thể tồi tệ hơn cả ba thiên tai lớn gần đây cộng lại: trận động đất hồi tháng 1 ở Haiti, sóng thần năm 2004 và động đất năm 2005 ở Pakistan.

Khoảng 15 triệu người bị ảnh hưởng của trận lụt kinh hoàng ở Pakistan.

Ông Maurizio Giuliano, người phát ngôn của Văn phòng Điều phối các hoạt động Nhân đạo của Liên Hợp Quốc, ngày hôm qua cho hay số người bị ảnh hưởng bởi trận lụt dữ dội ở Pakistan có thể cao hơn số người bị ảnh hưởng của cả 3 thiên tai trên.

Mưa lũ dữ dội trên cả một diện tích rộng lớn ở Tây Bắc Pakistan đã làm hơn 1.600 người thiệt mạng và ảnh hưởng tới 15 triệu người Pakistan. Trận lụt tồi tệ nhất ở nước này trong nhiều thập kỷ đã tàn phá hàng trăm ngàn ngôi nhà và quét trôi đường sá, những cây cầu, mùa màng và gia súc. Nước lũ từ phía Bắc đổ về vùng đất nông nghiệp Punjab và miền nam tỉnh Sindh, dọc theo một tuyến dài hơn 1.000 km.
Trong khi đó, các nhân viên cứu trợ Pakistan cho hay những cơn mưa lớn tiếp tục trút xuống đã làm tình hình ở nước này trầm trọng hơn.

Những trận mưa lớn mới trút xuống đã cản trở nỗ lực cứu hộ tại tỉnh Khyber Pakhtunkhwa ở Tây Bắc và làm nước lụt tràn xuống vùng đất nông nghiệp trọng tâm của tỉnh Punjab cũng như xuống dưới phía Nam, dọc sông Indus đổ vào tỉnh Sindh.
Nước lũ hôm qua đã vượt quá mức nguy hiểm tại một đập cản trọng điểm tại tỉnh Sindh ở miền nam Pakistan. Các chuyên gia cho biết đập chắn Sukkur bị tràn có nghĩa là tỉnh Sindh đối diện với thiên tai ở mức nghiêm trọng như đã xảy ra ở tỉnh Khyber Pakhtunkhwa và tỉnh Punjab. Ở Thượng nguồn tại Sindh, nhà cửa đã bị ngập nước, và nhân viên cứu hộ đang tiếp tục di tản hàng nghìn gia đình khỏi tỉnh.
Những người còn sống sót hết sức phẫn nộ và chỉ trích các quan chức chính phủ ở các vùng bị lũ và họ phàn nàn về tốc độ cử các nhóm cứu trợ tới giúp.
Thủ tướng Yousuf Raza Gilani thị sát tỉnh Sindh vào hôm 8/8 cho biết thiên tai đã kéo đất nước thụt lùi nhiều năm và hàng trăm ngàn người dân bị ly tán. Thủ tướng Pakistan đã kêu gọi thêm cứu trợ của cộng đồng quốc tế khi chứng kiến lực lượng cứu hộ trong nước chật vật giúp dân sơ tán. Ông Gilani nói thêm rằng cuộc khủng hoảng giờ diễn tiến vượt ra khỏi khả năng của chính phủ.

Văn phòng Cao ủy LHQ về người tị nạn nói rằng các nhân viên của tổ chức này cho biết có tình trạng thiếu hụt lương thực, thuốc men và nước sạch, trong khi dịch bệnh phát tán ngày càng nghiêm trọng.

Chính phủ Bangladesh cho biết tổng số người thiệt mạng trong đợt lũ lụt nghiêm trọng (kéo dài từ tháng sáu đến nay) đã lên tới 452 người.

Đây là đợt lũ lụt tồi tệ nhất kể từ năm 1998 với 2/3 lãnh thổ và 40% diện tích thủ đô Dhaka chìm trong nước, ảnh hưởng tới hơn 30 triệu người.

Các nhà khoa học cho rằng nguyên nhân chính gây ra đợt lũ lụt này là lưu lượng nước tăng đột biến của bốn sông chính (sông Hằng, Brahmaputra, Jamuna và Meghna) đổ vào Bangladesh, sau khi các núi tuyết tan băng trên dãy Himalaya.

Chu kỳ lụt lớn tại Bangladesh là 10 năm (1988, 1998), và lần này lụt đến sớm hơn ba năm. Đây là hậu quả của tình trạng Trái đất ấm dần lên.

Các nguyên nhân khác vào là : nạn chặt phá rừng bừa bãi gây lở đất và làm giảm khả năng đất hút nước lũ; các dự án thủy lợi hạn chế tốc độ nước sông đổ ra biển; các phương tiện theo dõi và thông tin lũ lụt hạn chế của Bangladesh.

“Lũ lụt ở Pakistan nghiêm trọng hơn động đất và sóng thần cộng lại”

Theo quan chức LHQ, nếu tính toán của chính phủ Pakistan là chính xác, qui mô của đợt lũ lần này có thể tồi tệ hơn cả ba thiên tai lớn gần đây cộng lại: trận động đất hồi tháng 1 ở Haiti, sóng thần năm 2004 và động đất năm 2005 ở Pakistan.

Khoảng 15 triệu người bị ảnh hưởng của trận lụt kinh hoàng ở Pakistan.

Ông Maurizio Giuliano, người phát ngôn của Văn phòng Điều phối các hoạt động Nhân đạo của Liên Hợp Quốc, ngày hôm qua cho hay số người bị ảnh hưởng bởi trận lụt dữ dội ở Pakistan có thể cao hơn số người bị ảnh hưởng của cả 3 thiên tai trên.

Mưa lũ dữ dội trên cả một diện tích rộng lớn ở Tây Bắc Pakistan đã làm hơn 1.600 người thiệt mạng và ảnh hưởng tới 15 triệu người Pakistan. Trận lụt tồi tệ nhất ở nước này trong nhiều thập kỷ đã tàn phá hàng trăm ngàn ngôi nhà và quét trôi đường sá, những cây cầu, mùa màng và gia súc. Nước lũ từ phía Bắc đổ về vùng đất nông nghiệp Punjab và miền nam tỉnh Sindh, dọc theo một tuyến dài hơn 1.000 km.
Trong khi đó, các nhân viên cứu trợ Pakistan cho hay những cơn mưa lớn tiếp tục trút xuống đã làm tình hình ở nước này trầm trọng hơn.

Những trận mưa lớn mới trút xuống đã cản trở nỗ lực cứu hộ tại tỉnh Khyber Pakhtunkhwa ở Tây Bắc và làm nước lụt tràn xuống vùng đất nông nghiệp trọng tâm của tỉnh Punjab cũng như xuống dưới phía Nam, dọc sông Indus đổ vào tỉnh Sindh.
Nước lũ hôm qua đã vượt quá mức nguy hiểm tại một đập cản trọng điểm tại tỉnh Sindh ở miền nam Pakistan. Các chuyên gia cho biết đập chắn Sukkur bị tràn có nghĩa là tỉnh Sindh đối diện với thiên tai ở mức nghiêm trọng như đã xảy ra ở tỉnh Khyber Pakhtunkhwa và tỉnh Punjab. Ở Thượng nguồn tại Sindh, nhà cửa đã bị ngập nước, và nhân viên cứu hộ đang tiếp tục di tản hàng nghìn gia đình khỏi tỉnh.
Những người còn sống sót hết sức phẫn nộ và chỉ trích các quan chức chính phủ ở các vùng bị lũ và họ phàn nàn về tốc độ cử các nhóm cứu trợ tới giúp.
Thủ tướng Yousuf Raza Gilani thị sát tỉnh Sindh vào hôm 8/8 cho biết thiên tai đã kéo đất nước thụt lùi nhiều năm và hàng trăm ngàn người dân bị ly tán. Thủ tướng Pakistan đã kêu gọi thêm cứu trợ của cộng đồng quốc tế khi chứng kiến lực lượng cứu hộ trong nước chật vật giúp dân sơ tán. Ông Gilani nói thêm rằng cuộc khủng hoảng giờ diễn tiến vượt ra khỏi khả năng của chính phủ.

Văn phòng Cao ủy LHQ về người tị nạn nói rằng các nhân viên của tổ chức này cho biết có tình trạng thiếu hụt lương thực, thuốc men và nước sạch, trong khi dịch bệnh phát tán ngày càng nghiêm trọng.